با آغاز دهه ی هشتاد و تسریع روند خشک شدن دریاچه ی ارومیه، متخصصان حوزه ی محیط زیست این واقعه را یک مسئله ی زیست محیطی بسیار حیاتی عنوان کردند و همین امر سبب واکنشهای مختلف شهروندان استانهای مجاور دریاچهی ارومیه گشت. با توجه به این که واکنشهای مذکور، گروههای مختلفی از مردم را در بر میگرفت و تا امروز نیز تداوم داشته است، از آن تحت عنوان «کنش جمعی خشک شدن دریاچه ی ارومیه» یاد شده است. در این مقاله، با اتکاء به چارچوب مفهومی مناسب و با روش اسنادی تلاش شده این کنش جمعی زیست محیطی مورد مطالعه قرار گیرد. آن چه که بررسی این جنبش را حائز اهمیت کرده و به پیچیدگیهای تحلیلی آن افزوده است، نقش گروههای اجتماعی مختلف موجود در آذربایجان جهت پیش بردن آن میباشد. این امر طوری است که فعالان محیط زیست، هویتطلبان و ملیگرایان قومی و بخشی از مردم عادی جامعه همچون بازاریان و طرفداران تیم فوتبال تراکتورسازی تبریز و ... همگی با استفاده از ابزارها و فضاهای عمومی در دسترس، سعی در رساندن صدای خود و بیان مطالبات خود دارند. نتایج پژوهش نشان می دهد که کنش جمعی خشک شدن دریاچه ارومیه ابتدا با کنش فعالان زیست محیطی مطرح شده و بعد ها توسط گروه های سیاسی قومی- زبانی تصرف شده و تداوم یافته است. به بیان دیگر کنش جمعی قومی تحت لوای بحران زیست محیطی زیست کرده و به حیات خود ادامه می دهد و همین امر به کنش وجهه سیاسی بخشیده و مانع فعالیت سمن ها و نهادهای ذیربط برای مدیریت بحران زیست محیطی دریاچه ارومیه شده است.

جوامع روستایی ارتباط تنگاتنگی با محیط پیرامون خود دارند که بسیاری از ویژگی های آن ها منجر به توسعه کارآفرینی و تقویت اقتصاد روستایی می گردد و بعضی دیگر، توسعه کارآفرینی را با محدودیت مواجه ساخته، پیشرفت اقتصادی را به تأخیر می-اندازند. با توجه به اثرات محدودیت های کالبدی و زیست محیطی بر توسعه کارآفرینی در روستاهای پیرامونی مرز و تالاب بین المللی هامون، هدف پژوهش حاضر، تحلیل اثرات این محدودیت ها در روستاهای بخش قرقری شهرستان هیرمند می باشد. این تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی است که در آن از روش اسنادی برای بررسی سوابق و تبیین مسئله و از روش پیمایشی (با ابزار مصاحبه و تکمیل پرسشنامه) برای جمع آوری داده های مورد نیاز در سطح روستا استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل سرپرستان خانوارهای ساکن در محدوده موردمطالعه می باشد که با توجه به تعداد خانوارهای ساکن در محدوده موردمطالعه و استفاده از فرمول کوکران، تعداد 348 نمونه برای تکمیل پرسشنامه های تحقیق محاسبه گردید. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از روش های آمار توصیفی و تحلیلی، مدل ARAS و نرم افزارهای SPSS، Choice Expert و ArcGIS انجام گردیده است. نتایج مدل ARAS در بررسی شدت محدودیت های کارآفرینی در روستاهای موردمطالعه نشان می دهد که محدودیت های کالبدی در 6/58 درصد از روستاها و محدودیت های زیست محیطی نیز در 9/68 درصد از روستاها در سطح شدید یا بسیار شدید می باشد. همچنین بر اساس نتایج آزمون فریدمن، محدودیت های ناشی از وجود دیوار مرزی با میانگین 487/0 و محدودیت دسترسی به منابع آب با میانگین 393/0 به ترتیب بالاترین محدودیت های کالبدی و زیست محیطی را در بین محدودیت های متنوع در هر بعد به خود اختصاص می دهند.

پژوهش پیش رو به بررسی دو کتاب خمره و تنور و داستان های دیگر- نوشتۀ هوشنگ مرادی کرمانی- با رویکرد زبان شناسی زیست محیطی می پردازد. این رویکرد زبان شناختی می تواند به نمایان شدن داستان های پنهانی که به طور غیر مستقیم در پس این گفتمان ها قرار دارند، کمک کند. در مقالۀ حاضر از میان هشت داستان (محور) زیست محیطی استیبی، پنج داستان ایدئولوژی ها و گفتمان، ارزیابی ها و الگوهای ارزشی، هویت ها، برجسته سازی و محوسازی مورد برسی قرار گرفته اند. تعیین درصد وقوع داستان های استیبی و تحلیل این آمار در پیکرۀ پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. میزان تحقق داستان های مورد بررسی - با احتساب روند نزولی- بدین شرح است: برجسته سازی، الگو و ارزیابی، ایدئولوژی و هویت سازی. داستان محوسازی دارای بار ارزشی منفی نسبت به محیط زیست می باشد که درصد وقوع کمی را به خود اختصاص داده است. ارزیابی داستان ها بر اساس فلسفه های زیست محیطی، حاکی از آن است که فلسفه هایی نظیر «ارزش نهادن به زندگی»، « اهمیت و احترام به زندگی همۀ گونه ها» و «رفاه و تندرستی» در این متون، از بسامد بالایی برخوردار است. فلسفه های «حال و آینده» و «محدودیت های زیست محیطی» نیز در داده های مورد بررسی قابل مشاهده است. به جز دو داستان، داستان های این دو کتاب حکایت از نگاه پر رنگ و مثبت کرمانی نسبت به فلسفه های زیست محیطی دارد. برای نیل به اهداف فرهنگ سازی، ارزش آفرینی و الگوسازی، «آموزش» از اهمیت زیادی برخوردار است. رسانه ها، کتاب ها و نهادهایی همانند آموزش و پرورش از با ارزش ترین منابع برای ارتقاء فرهنگ های زیست محیطی هستند. تأمل در کتب مربوط به کودکان و نوجوانان می تواند راهی برای گسترش و نهادینه کردن فرهنگ زیست محیطی باشد.

امروزه دسترسی به منابع انرژی و استفاده بهینه از آن یکی از مهم ترین ارکان توسعه کشورها محسوب می شود. فراوانی و ارزانی سوخت های فسیلی در ایران باعث شده تا استفاده درست از آن و تلاش برای بکارگیری منابع دیگر جدی گرفته شود. این مساله مصرف گسترده و همراه با اسراف انرژی حتی قاچاق آن به کشورهای بیگانه را بدنبال داشته است. مصرف بی رویه و رو به افزایش حامل های انرژی شرایطی را بوجود آورد تا دولت با هدف صرفه جویی در مصرف آن در تیرماه سال 86 بنزین را جیره بندی نمود. منابع انرژی و سوخت طیف گسترده ای از کاربردهای مختلف در صنعت حمل و نقل، تامین انرژی کارخانجات، مصارف خانگی به منظور سرمایش و گرمایش، پخت و پز و روشنایی را شامل می شود. کشورها به لحاظ وضعیت جغرافیای طبیعی و گستردگی، دارای انواع منابع انرژی علاوه بر انرژی های فسیلی است. (Sabohi,1999) باد، جزر و مد، زمین گرمایی، خورشید و تابش آن از جمله منابع انرژی تجدید پذیرند که با اندک تمهیدات می توان از آن ها استفاده نمود. (Saghafi, 2002). یکی از این منابع که در بیشتر روستاهای کشور یافت می شود زیست توده است که ماده اولیه تولید گاز متان است و برای مصرف سوخت خانگی با تولید الکتریسیته قابل استفاده است. کاربرد این نوع انرژی که منابع اولیه آن در برخی استان های ایران به وفور یافت می شود ضمن تامین انرژی موردنیاز روستاها می تواند به صرفه جویی در مصرف منابع انرژی فسیلی کشور منجر شود. این مقاله فرآیند تهیه انرژی از منابع زیست توده و انواع روش های ساده طراحی و ساخت مخازن و اثراتی که استفاده از آن می تواند بر محیط زیست، بافت و مسکن روستایی بجای گذارد مورد ارزیابی قرار می دهد. بخش اول مقاله به معرفی بیوگاز و تجارب برخی کشورها در این زمینه می پردازد. بخش دوم تجهیزات ومواد اولیه موردنیاز برای تولید بیوگاز و نکات مهم در طراحی و ساخت انواع مخازن ساده روستایی را مورد بررسی قرار می دهد. در انتها ضمن معرفی اصول و ضوابط طراحی واحدهای مسکونی دارای مخازن بیوگاز، آثار مثبت زیست محیطی و اثرات آن در واحد مسکونی بررسی می شود.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.